O declive demográfico da Galicia rural invértese no verán co retorno dos emigrados

A época estival transforma o censo de poboación de Galicia, pois os emigrantes que volven por vacacións fan que durante dous meses non se perciba o declive demográfico que sofre o país. Como expoñente, na aldea de San Xurxo, situada no concello ourensán de San Xoán de Río, viven sete veciños durante o ano, pero en agosto son máis dun cento.

Isabel Rosa naceu en  Alcorcón, lugar ao que tivo que emigrar a súa nai Jovita por traballo, pero sempre que pode volve á súa casa de San Xurxo cos seus dous fillos. Non é esta unha vivenda calquera, pois durante o mes de agosto viven nela de media 19 persoas, aínda que chegaron a ser moitas máis algúns veráns, xa que as catro xeracións desta saga familiar suman 33 membros.

A anfitrioa do fogar é a avoa  Otilia que ten 95 anos, cuxos seis fillos emigraron a Madrid, onde tiñan curmás, e comezaron alí unha nova vida sen esquecer a súa terra. "Vimos todas as veces que podemos ao ano, porque nos gusta moito esta casa, o estar aquí en familia e gozar da aldea", afirma Isabel nunha conversa coa axencia Efe.

"A miña avoa é moi traballadora, gústalle axudar aos demais, o ben da aldea, gústalle que veñamos. Síntome a gusto cando veño aquí e as miñas tías son moi serviciais, entón estás como nun hotel", explica Isabel.

Dos seis fillos da xa bisavoa, o maior, Pepe, ten á súa vez dous fillos —un deles vive en Barcelona— e catro netos; Jovita é a nai de catro e a avoa de cinco —unha delas, Irene, é, cos seus dous anos, a máis pequena da familia—; Rosa Mari non ten fillos pero vén co seu marido; Lola ten unha filla que se acaba de casar, e as outras dúas irmás son Encarna e Luisa, que non teñen descendencia.

É unha vivenda cun "corredor de 27 metros", ten nove dormitorios, pero soamente dous baños. "Aí andamos un pouco peor", confesa entre risas Isabel, quen tamén expresa a súa felicidade por poder pasar esta época en familia e na súa aldea, pois "desde pequeniña" sempre a trouxeron a pasar as vacacións e encántalle a compañía dos seus seres queridos, así como ver que os seus fillos poden gozar da aldea "todo o día na rúa".

Encarna Rodríguez é a tía de Isabel e agora vive todo o ano en San Xurxo para coidar da súa nai Otilia, pois a maior da familia nunca se quixo mover da súa aldea, do mesmo xeito que o seu marido, xa falecido, pois lles gustaba vivir no lugar.

Na aldea hai "entre 36 e 39 casas", relata Encarna, pero só están cheas no verán, aínda que "hai moita xente que vén tamén en Semana Santa e en Nadal", pois aquí hai uns vínculos moi fortes que fan que os emigrados regresen á súa terra cando as súas obrigacións laborais permítenllo.

Como o resto da provincia de Ourense, San Xoán de Río sae da crise demográfica no verán, pois como conta a Efe o alcalde, Xosé Miguel Pérez, o municipio ten un padrón de 530 residentes nos seus 57 núcleos de poboación.

A conta normalmente "sae a menos de dez habitantes por aldea", pero, sobre todo no mes de agosto, "triplícase a poboación".

UN 80% MENOS DE POBOACIÓN

O fenómeno ten unha explicación, non é que este pequeno lugar da comarca da Terra de Trives se convertese nun desmesurado reclamo turístico, senón que as persoas que emigraron retornan para facer vida aquí o tempo que poidan: quince días, un mes, dous meses ou mesmo tres, porque "hai raíces bastante grandes", puntualiza o rexedor.

Na década dos oitenta eran 2.600 habitantes, pero foise o 80% da poboación, asegura Pérez, que achaca tal feito ao cambio no sistema da agricultura e a gandería, pois moita xente vivía do campo e ao industrializarse deixou de facer falta a man de obra. Madrid, Euskadi, a costa galega, Francia e Barcelona son os destinos aos que foi parar a maioría dos nomes propios desta diáspora.

O de San Xoán de Río é o segundo municipio da provincia de Ourense que máis habitantes perdeu desde entón, detalla o alcalde, que afirma que o primeiro foi A Veiga cuxo porcentaxe de diminución é do 84%.

Nestes meses, con todo, a vila enteira revitalízase, pois en San Xoán de Río durante o ano só hai seis nenos, precisa o primeiro edil, pero "agora hai máis de cincuenta" que gozan ata que se pon o sol da terra dos seus avós.

OURENSE, A MÁIS GOLPEADA POLA EMIGRACIÓN

Non é a única vila na que acontece, pois o aumento da poboación estacional é un fenómeno que se dá en toda Galicia, pero máis acusado na provincia de Ourense debido á emigración, xa que, segundo datos do Instituto  Galego de  Estatística (IGE), o número de ourensáns que reside no estranxeiro é de 37.502, o 12,13% da poboación, mentres que nas outras tres provincias galegas esta porcentaxe rolda en torno ao 5%.

Así, noutras zonas da xeografía galega o motivo desta circunstancia estival é diferente, pois a provincia de Pontevedra aumenta cuantitativamente a súa poboación no verán pero, na súa maioría, iso débese aos núcleos turísticos, como é o caso de Sanxenxo que, durante os meses de xullo a setembro rexistra máis de 32.000 habitantes, segundo datos do IGE, cando o seu padrón habitual é de 17.212.

Por unha razón ou outra, a metamorfose estival é unha realidade en Galicia, onde aqueles núcleos rurais que se deshabitan cada vez con máis frecuencia revitalízanse por unha sorte de repunte estacional que favorece os pequenos comercios e reúne as grandes familias.