(Vídeo) Sabías que non sempre se comeu polbo no San Froilán? Así o lembra Aurora, polbeira do Carballiño

O San Froilán de Lugo cheira a choiva miúda, mantas, orquestras... e polbo! Pero ese aroma inconfundible ás cazolas e ao pemento doce é máis recente do que pensamos. Durante boa parte da historia da festa --que arrinca no século XVII arredor da conmemoración relixiosa-- as mesas encheríanse sobre todo de carne ao caldeiro, pan, viño do país e doces de feira. Hai quen di que o polbo chegou tarde, pero chegou para quedar. As primeiras casetas eran pequenas, feitas de lona e madeira, e viñan de Ourense cargadas de caldeiros e tradición. Hoxe, en cambio, son auténticos templos efémeros do sabor galego, onde cada prato é un recordo da feira antiga e unha homenaxe ao oficio das pulpeiras. O polbo, hoxe rei absoluto das casetas, chegou a coroarse como símbolo popular a partir da consolidación das polbeiras itinerantes, que foron medrando desde o século XIX e, sobre todo, ao longo do XX.

O SABOR DE ANTES: CANDO MANDABA O CALDEIRO

As crónicas antigas de Lugo falan de gando, roscas e carne cocida. A 'carne ao caldeiro' --tamén chamada maragata-- era a protagonista das comidas de feira. Prato forte e sinxelo: carne de vacún ou porco cocida con cachelos, sal, aceite e pemento. Era o alimento dos tratos e das xuntanzas, servido en táboas de madeira e regado con viño do Ribeiro ou de Amandi. As primeiras casetas documentadas de polbo datan de hai máis dun século, pero o gran salto popular chegou co século XX, cando polbeiras ourensás comezaron a instalarse no San Froilán e a transformar o menú. "Antigamente nos San Froiláns comíase polbo, pero tamén anguías", lembra Aurora do Carballiño, unha das polbeiras máis coñecidas de Galicia, con caseta fixa en Lugo cada outono. "Co paso do tempo foron desaparecendo as anguías e quedou o polbo", apunta.

AURORA, TODA UNHA VIDA ENTRE CAZOLAS E FESTAS

Aurora empezou no oficio sendo unha nena. "Empecei con 11 anos a ir vender, e agora teño 80, que xa son anos", conta a Galicia Confidencial. "A miña universidade foi a feira, a romaría e a caldeira", afirma. O seu saber vén de décadas de feiras, viaxes e madrugadas cocendo. Forma parte da tradición que fixo do polbo un rito colectivo, non só unha comida. "Hai que mercar polbo de primeira calidade, e eu fágoo, por iso a xente me quere, me busca, e saen contentos da miña caseta: porque o polbo está boísimo", conta coa seguridade de quen domina un segredo vello. "A calidade é boísima", engade, cun orgullo que mestura experiencia e paixón. E insiste en que o segredo está na previsión: "Hai que ter previsión de mercadoría, segundo vas sabendo xa que vas vir ao San Froilán, mercar con tempo e buscar o mellor provedor".

O SALTO DO CAMPO Á CIDADE

O éxito do polbo no San Froilán non é casualidade: coincide co desprazamento do mundo rural ao urbano, co paso das feiras gandeiras ás festas de cidade. A medida que polbeiras de comarcas como O Carballiño ou Allariz traían os seus caldeiros a Lugo, o polbo foi gañando terreo ata converterse en emblema. As casetas pasaron de ser chozas humildes de lona e madeira a auténticos comedores populares, cunha estética xa inseparable da festa. Hoxe, as imaxes repítense: bancos longos, pratos xenerosos, cachelos fumegantes e o son das tesoiras cortando tentáculos a ritmo de verbena. Pero detrás desa aparente rutina hai unha loita diaria contra o tempo, os prezos e climatoloxía. "O prezo do quilo de polbo sabemos todos que subiu", evidencia Aurora, que lembra que "como é un produto que se consume moito, é impredicible saber canto custará". "Cando eu empecei a vendelo valíame unha peseta a ración, agora é outra cousa", lembra con nostalxia.

O OFICIO, UNHA FORMA DE VIDA

Aurora e a súa familia manteñen casetas en moitas festas galegas: no San Simón de Baión en Vilanova de Arousa, na Santa Marta de Baiña en Baiona, na Pascua de Padrón, na Festa do Polbo do Carballiño... "Unha vez facemos negocio e outra perdas, pero hai que seguir", di, cunha resignación chea de humor. A súa voz leva o ton dos mercados e das romarías: directo, sen adornos, pero cheo de verdade. Ela mesma recoñece que a feira lle deu todo: "A miña universidade foi a feira", repite, como quen pronuncia un título académico. E, en certa maneira, é así: entre caldeiros e táboas escribiuse unha parte esencial da historia popular galega. Ser polbeira non é un traballo, é unha identidade. Hai que madrugar, soportar frío e vento, controlar o punto exacto da cocción e sorrir aínda que o cansanzo pese. É un oficio que se aprende coa vista e co tacto, co cheiro do cobre e coa paciencia do lume lento. E Aurora, con máis de medio século de experiencia, segue a representar esa mestura de resistencia e orgullo que alimenta o corazón do San Froilán.

DO CALDEIRO AO POLBO, A HISTORIA DUNHA METAMORFOSE

O San Froilán é hoxe impensable sen o polbo, pero lembralo como festa de carne ao caldeiro, anguías e roscas dálle unha dimensión máis fonda. O cambio non borrou o pasado: simplemente, adaptouno. As mesas de Lugo seguen sendo punto de atopo, e o cheiro a aceite quente segue marcando o calendario outonal. Aurora, entre risas e olladas cómplices cos clientes, pecha a conversa cunha frase que resume toda unha vida: "Bueno, isto é así, xa se sabe: unhas veces gañas, outras perdes, pero sempre coces igual". E mentres o vapor dos caldeiros se mestura coa música das orquestras, o San Froilán volve ser o que sempre foi: unha feira de reencontros, de sabores e de memoria. Porque en cada prato que se serve hoxe latexa tamén o eco das antigas caldeiras, das anguías esquecidas e da xente que fixo da festa unha maneira de vivir.

 

 

 

 

Ver esta publicación en Instagram

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Una publicación compartida de Galicia Confidencial (@galicia_confidencial)